Ашық сабақ «Домбыра аспабын үйретудегі бастапқы қадамдары»

Сабақтың мақсаты: Оқушыға домбыра аспабын үйренудегі бастапқы қадамды түсіндіре отырып, орындаушының отырысын, екі қолдың қойылымын дұрыс қалыптасуын және музыкалық сауаттық маңыздылығын түсіндіре білу.

Күтілетін нәтиже: Оқушы аспапта дұрыс отыру, екі қолдың дұрыс қалыптасуын, музыкалық нотаны сауатты біледі.

Сабақ барысы:

Кіріспе: Домбыра – қазақ халық арасына өте кең тараған аспап. Көрінер көзге қарапайым орындауға оңай көрінгенімен, домбыраның ашылар сыры жетерлік. Ғасырлар бойы жазылған тарихы, көтерген жүгі, атқарған қызметі, қалыптасқан әрқилы мектептері, орындаушылық үрдісі және оның әр түрлі әдістері бар. Оқушыға домбыраны үйретуде бір жүйелілік, бағыт болу керек. Есту, есте сақтау, ырғақты сезіну, зейіннің қалыптастыру, өз бетімен жұмыстану, жалпы өнерге деген сүйіспеншілігін арттыру.

           Оқушының отырысы. Аспапты дұрыс ұстауы. Екі қолдың дұрыс қойылымы. Жалпы отырғышта отырғанда ыңғайлы орындықта отыруы. Табиғи қалпын сақтауы. Қыз баланың отырысында аяқты көтеру. Ер балаша отыру дәстүрде жоқ екенін ұстанған жөн болады.

Қойылым дегеніміз не?

Қойылым дегеніміз – музыка аспабын тарту кезіндегі орындаушының бүкіл денесінің, қолдары мен саусақтарының дұрыс қалыптасып, орналасуы және оның аспапты ұстау тәсілі.

Сол қол                                                             Оң қол

Б.б. – бас бармақ                                              б. б.- бас бармақ

1- бірінші                                                         с. с. – сұқ саусақ

2- екінші                                                           о. с. – ортаңғы саусақ

3- үшінші                                                         а. ж. с. – аты жоқ саусақ

4-төртінші                                                         ш. – шынашақ

Отырысымызды дұрыстағаннан кейін ашық ішекте қағыс алып үйренеміз. Жалпы қағыс дегеніміз не?

Ия, оң қолдың қимылымен дыбыс шығару әдісін – қағыс дейміз. Оң қолдың білезік буыны жұмыс жасау керек. Оң қолымыздың саусақтарын шашыратпай жинақтап, сұқ саусақпен төмен, бас бармақпен жоғары қағамыз.

Бірінші төмен бағыттағы қағыс (п) екінші жоғары бағыттағы (v)  қағыспен аламыз. Енді алма-кезек (п,v) қағыспен көрейік.

Бұл қағысты қалай атаймыз?

Алма-кезек қағыс.

Енді ашық ішекте қағыс алып, домбырадан шыққан дыбысты тыңдаймыз. Әрдайым екі қолымыздың қалпын қарап отыру керек.

Алғашқы сабаққа келгенде біздер бірден домбыраны тартып кеттік пе?

Басынданементаныстық?

Аспаппен. Қане, мағандомбырақұрылысынайтыпбер.

Басы, мойыны, кеудесі, тиегі, құлақтары, ойығы, түймесі, 19 пернесі, 2 ішегі бар.

Астыңғыішектіңатықалайаталады?

Үстіңгіішектіңатықалайаталады?

Астыңғыішегі соль, үстіңгіішегі ре депаталады.

Ал соль, ре дегеніміз не? Нота.

Жалпы нота дегеніміз не?

Нота дегеніміз – олмузыкалықдыбыс.

Нотанықайдажазамыз?

Нота желісіне.

Сұрақтарарқылыжауапалу.

– Домбырамыздыалайық, нота ұзақтығынүйренгенненкейін, ашық                        ішекте не ойнапүйрендік?

Нотаныңұзақтыққабөлінуікестесінөлшемгесанаптартамыз.

Өлшемдеген не?                                    

            Такт ішіндегіүлестердіңжалпысанын нота ұзақтықтарыменбелгілепжазу өлшем депаталады.

Қандайөлшемдер бар 2-4;   3-4; 4-4.

Қағыстарғақолымыздыжаттықтырдық, нотаныүйренгенненкейін не істедік?

Ия, пернебасыпойнадық. Мінебұлжердебастапқыекіқолдыңқойылымынаораламызсолайма? Әсіресесолқолдыңдомбырамойынынадұрысқалыптасуы бас бармақпенмойыныныңүстіне, төртіншісаусақтыастынашашыратпай, қаз-қатарәдемілепорналастыруымызкерек.

– Домбырамойынындақаншаперне бар дедік?

Он тоғыз.

Солпернелердіңатауларынүйрендік. «Соль» ішегіндежәне «Ре» ішегінде.

Пернеатауларынайтыпберші, аппликатура жүйелігінсақтапотырамыз, бас бармақпентөменбағытташертіпкөрсет.

Пернеатауларынойнапкөрсету.

Аппликатура дегеніміз не? Аспаптытартқанкездепернебасатынсаусақтардыңорналасуыжәненотадағыбелгілері.

– Қанесабақтардыорындайық №1,2,3.

Біздерқандайәндербілеміз?

«В саду ли в огороде» орыстыңхалықәні.

Бұләндеқандайөзгеріс бар?

Ия, альтерация белгісі бар.

Қандайбелгі «бемоль»?

Ия, қайнотағақойылған?

Басқақандай альтерация белгілерінбілесің?

Альтерацияныңтүсінігінбілесіңбе? (Диез, бекар)

Ендіәндіойнапберші.

Жақсытағықандайәндеріміз бар?

Калинниковтің «Тень-тень» әнінтартыпкөрейік, алдыменсанаймыз, сосыннотасынайтыптартамыз.

Бұләндердеүстіңгіішектепернебасылдыма?

Б Ғизатовтың Біз- өмірдің гүліміз әнін орындау

Үстіңгіішектібасыптартуарқылықандайәнбілеміз?

Қазақтыңхалықәні «Еркем-ай».

Бұләндіүйренгендеқандайқиындықтуындады?

Бас бармақтыдұрыс баса алмай, саусақтарымыздыңарасысозылмай, дұрысперне баса алмадық.

Бұлқиындықтанқалайшықтық, не арқылы?

Тұғырлықжаттығуларарқылыпозициялардыүйрендік.

Жаңа сабақ

Халық күйі «Кеңес»

Бұл шығармда қандай альтерациялық белгілер бар, қандай размерде

Қорытынды: Оқушы бастапқы қадамдарды дұрыс меңгеріп, қолдана білуі, ұстаздың жетістігі деп білемін. Жалпы қойылым, отырыс, музыкалық сауаттылық тек бірінші сыныпта емес жыл сайын айтып отырып, әрдайым есте ұстап, одан әрі күрделендіре беру керек. Теория мен практиканы ұштастырып сабақты жүйелі өткізген дұрыс болады.

Үйге тапсырма: Тұғырлық жаттығуларды қайталау

«Еркем-ай» әнін жатқа тартып келу, өткен әндерді қайталау.

Х.Тастановтың  этюдын  үйренген жерге дейін жаттау, әры қарай шығарып келу

Ән «Ақбұлақ»

Сабақ соңында бағалау: Үйге баруға рұксат. Сау бол!